W XIX wieku nastąpił gwałtowny rozwój nauk empirycznych, co skutkowało w praktyce tym, iż wiele poszczególnych dziedzin nauki emancypowało się i wychodziło ze swoistego zbioru nauk, jaką dotychczas była filozofia. W konsekwencji takiego stanu rzeczy powstała psychologia, socjologia, historia, filologia, etnologia, pedagogika, prawo itp.
Źródła:
Z czasem nauki te znalazły własne miejsce na uczelniach (odrębne katedry oraz instytuty naukowe), a także zaczęły tworzyć zupełnie odrębne struktury w postaci chociażby międzynarodowych organizacji. Z czasem poszczególne nauki zaczęto kategoryzować i tak zaczęto wyróżniać nauki humanistyczne, nauki przyrodnicze czy też nauki ścisłe.
Jednocześnie ich kategoryzacja powodowała, iż w ramach tychże odrębnych nauk zaczęły pojawiać się pewne poddziedziny, które bardzo często powstawały na styku poszczególnych nauk, gdzie ich kompetencje zaczynały się przeplatać. Tak też stało się z psychologią społeczną, która dotyczy wprawdzie zjawisk społecznych i szeroko rozumianego społeczeństwa jako podmiotu badań, jednakże nie jest socjologią, ponieważ używa zupełnie innych narzędzi podczas prowadzenia badań oraz patrzy na problemy społeczne z innego (a konkretnie: z psychologicznego) punktu widzenia.
Psychologia społeczna - definicja
Nie ulega zatem najmniejszej wątpliwości, że psychologia społeczna jest pokrewną psychologii, a nie socjologii, co wynika przede wszystkim z punktu widzenia (przedmiotu i podmiotu badań), a także ze względu na narzędzia, jakie w ramach tejże nauki się stosuje.
Psychologię społeczną definiuję się zatem jako naukę, która zajmuje się badaniami nad tym, jak ludzie wzajemnie myślą o sobie, wpływają na siebie i kontaktują się ze sobą.
Początkowo nauka ta powstawała w ramach szeroko rozumianej psychologii, zaś właściwe wydzielenie jej jako osobnej dziedziny poznania nastąpiło w XX wieku, kiedy to po raz pierwszy opublikowana została książka nawiązująca bezpośrednio do sposobu prowadzenia badań psychologii społecznej.
Psychologia społeczna a socjologia - różnice
Bardzo istotne jest, iż w psychologii społecznej przedmiotem badań jest jednostka, a zatem to właśnie ten element różni ją od socjologii, w której to istotne jest przede wszystkim społeczeństwo jako całość albo też określone społeczności. Analiza socjologiczna opiera się zatem na charakteryzowaniu grup ludzi, zaś psychologia społeczna stara się dostrzec i opisać znaczenie jednostki istniejącej i działającej wobec innych jednostek. Przedmiot prowadzonych badań w psychologii społecznej jest zatem tożsamy z przedmiotem badań w psychologii osobowości, jednakże różni się od tej ostatniej punktem widzenia. Psychologia osobowości próbuje bowiem badań człowieka jako takiego, zaś psychologia społeczna działa wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie, a więc bada człowieka w kontekście społecznym.
Badania w psychologii społecznej także tożsame są z badaniami, jakie występują w ramach psychologii osobowości, a odrębne są niejednokrotnie od metod badawczych stosowanych w socjologii. Różnica ta opiera się przede wszystkim na fakcie, iż w psychologii niezwykle popularną metodą jest eksperyment, gdzie socjologia zwykle opiera się na obserwacji oraz prowadzeniu badań na istniejących społecznościach, zaś w psychologii niejednokrotnie tworzy się niejako własne środowisko badawcze w celu dostrzeżenia pewnych procesów. Socjologia nie ingeruje zatem tak bardzo w rzeczywistość badaną, lecz stara się wydobyć wiedzę z naturalnego środowiska społeczności badanych, zaś w psychologii bardzo często tworzy się pewne sytuacje badawcze, które mają za zadanie wskazać na istnieje określonych zjawisk.
Podsumowując należy zwrócić uwagę, ze psychologia społeczna wcale nie jest nauką nową, lecz opiera się na solidnych podstawach, których wypracowywanie rozpoczęto w XX wieku. Obecnie jest to zupełnie osobna dziedzina nauki, która w pewnym sensie stanowi połączenie socjologii i psychologii, gdzie od tej pierwszej czerpie przede wszystkim kontekst badań, zaś od drugiej przedmiot oraz określone metody badawcze.